Gaumardżos!

Wznieśmy toast za taniec życia!

Gruzini kochają biesiady. Stoi za tym blisko osiem tysięcy lat kultury winiarskiej (a wiadomo, nic jak wino nie sprzyja biesiadowaniu) i niemal sakralne podejście do wspólnych spotkań przy stole. Biesiady (supry), nawet jeśli zorganizowane spontanicznie, rządzą się swoim ceremoniałem i przebiegają wedle ściśle określonego scenariusza. Osią obu jest toast, ale nie jakieś zwykłe: „Na zdrowie! Do dna!”. O nie, Gruzini w toastach osiągnęli poziom mistrzowski i nie będzie przesadą, gdy napiszę, że za nimi w tej sztuce długo, długo nikogo nie ma.

Jedną z zasad takiej biesiady jest to, że jeśli przy wspólnym stole zasiadają więcej niż trzy osoby, spośród nich wybiera się jedną, która pilnuje porządku biesiadowania i wznosi toasty. To tamada. Najczęściej funkcję tę sprawuje dojrzały mężczyzna (co ważne, zawsze mężczyzna), elokwentny, a przy tym zabawny, znający wiele toastów na różne okazje i reguły panujące przy stole. Elokwencja jest tu ważna, bo gruzińskie toasty to sztuka sama w sobie – taki toast może być przypowieścią, bajką, wspomnieniem, wierszem, anegdotą. Wybór formy i sposób jej prezentacji zależy od sprawności tamady, ale istnieje kanon poruszanych w trakcie toastów tematów. Pije się więc na cześć Boga, za pokój, za ojczyznę, za zgromadzonych przy stole, za miłość i przyjaźń, za rodzinę i przyjaciół, za zmarłych i przodków, za życie, za dzieci i za kobiety. Jak się pewnie domyślacie niektóre toasty są krótsze, niektóre dłuższe (te drugie zdarzają się częściej), ale zawsze z morałem i raczej wzniosłe.

Najpiękniejsze z nich zebrał Giorgi Maglakelidze w wydanej w 2023 r. książce Mądrość toastów gruzińskich. Albumowa edycja, atrakcyjnie zilustrowana i dopracowana typograficznie, cieszy oko, a zawarta w niej treść skłania do refleksji i pozwala uchwycić ułamek gruzińskiej duszy, tej nostalgicznej i przywiązanej do wielowiekowej tradycji przodków. To książka dla każdego, kto miał okazję brać udział w gruzińskiej suprze, ale nie bardzo rozumiał, dlaczego po słowach tamady wśród biesiadników zapanował melancholijny nastrój. To książka także dla osób, które są ciekawe nowych kultur i ich tradycji. Publikację zamyka klamrą merytoryczne posłowie na temat gruzińskiej supry i związanego z nią ceremoniału. Przeczytacie w niej o przedchrześcijańskich rytuałach, symbolach oraz narzędziach do uprawy winorośli i produkcji wina, o gruzińskiej gościnności, muzyce i folklorze tanecznym, o warzeniu piwa, ceremoniale wina, poznacie ludowe przysłowia i ciekawostki o biesiadowaniu.

Muszę przyznać, że lektura tego albumu była ogromną przyjemnością i cieszę się, że miałam okazję zanurzyć się w ten, jakże odmienny od naszego, świat gruzińskiej biesiady. Gaumardżos!

Giorgi Maglakelidze
Mądrość toastów gruzińskich. Zapomniana sztuka światowej biesiady
Wydawnictwo Geopolis
Grodzisk Mazowiecki 2023
ss. 281
cena: 120 zł