Udostępnij artykuł
Węgry są krajem, który pieczołowicie kultywuje tradycyjne odmiany charakterystyczne dla regionu całej Kotliny Panońskiej, która jeszcze niewiele ponad sto lat temu w większości znajdowała się w obrębie państwa węgierskiego. Choć białe i czerwone odmiany międzynarodowe cieszą się sporą popularnością, zarówno wśród producentów win przemysłowych, jak i butikowych, to furmint, hárslevelű, kadarka, kékfrankos czy olaszrizling pozostają okrętami flagowymi i nic nie wskazuje, aby miało się to zmienić.
Szybko do tego grona dołączają juhfark, ezerjó i irsai olivér. W kolejce czekają już csókaszőlő, zenit i turán. Na Węgrzech od około 12 lat obserwujemy renesans małych winnic, do kraju powrócili spadkobiercy winiarzy, którzy z przyczyn ustrojowych zmuszeni byli do tworzenia spółdzielni rolniczych i produkowania wina dla odbiorców w krajach demokracji ludowej. Dzisiaj te dzieci, po branżowych szkołach we Francji, Austrii, Włoszech czy Australii, wniosły ożywienie, nowe pomysły i pragnienie rekultywacji starych, zapomnianych odmian. Pragnienie to jest tym bardziej żywe, że Węgrzy pomimo upływu 103 lat od upokarzającego dla nich traktatu pokojowego w Trianon, nadal nie mogą o nim zapomnieć. Na mocy układu Węgry utraciły 60% swoich ziem, które zostały przydzielone ówczesnej Czechosłowacji, Rumunii, Austrii, Jugosławii i Polsce. Dzisiejsze rumuńskie winiarstwo bazuje też na węgierskich odmianach, co rodzi wzajemne animozje. Endemiczne odmiany, które wskrzesza się do życia, mają być symbolem siły i potęgi węgierskiego winiarstwa, ale i istotnym wkładem do winiarstwa europejskiego.
Oto opis dwóch z pięciu endemicznych odmian, które zagościły w panelu degustacyjnym „Trybuszona”. [Charakterystyki trzech pozostałych szczepów – ezerjó, juhfarka i kéknyelű – znajdziecie w artykule Krzysztofa Sajnóga Węgry w pigułce].
Sárfehér. Występuje gdzieniegdzie w Somló, w okolicach Sopronu i w regionie Kunság. Niestety nie jest znana nawet szacunkowa ogólna ilość nasadzeń, wiemy tylko, że do węgierskich rejestrów rolnych zgłoszono areał około 3 ha upraw w regionie Somló. Z uwagi na sporadyczne występowanie, jest odmianą zagrożoną wyginięciem.
Według badań DNA, jednym z rodziców tej odmiany jest inny rzadki szczep występujący w Kotlinie Panońskiej – alba imputotato. Grona są średniej wielkości, o kształcie cylindra, białozielone z czerwonawymi kropkami; miąższ miękki, bardzo soczysty, twarda skórka. Sárfehér jest odporny na mróz i suszę, co czyni go idealną odmianą w Kotlinie Panońskiej, gdzie w lecie temperatury sięgają nawet 40°C. Jego nazwa oznacza „białe błoto”.
Charakterystyczne dla tej odmiany są aromaty kwiatów polnych, owoców cytrusowych i białych pestkowych, takich jak brzoskwinia, delikatna kwasowość i słona końcówka. Wina dobrze komponują się z warzywnymi potrawami z grilla, warzywnymi zupami i twardymi serami.
Gohér. Odmiana uprawiana kilkaset lat temu w Kotlinie Panońskiej, szczególnie w regionie Tokaj. Dziś to 1 ha w całym kraju, w Balatonboglár, Egerze, Somló i Tokaju. W Somló jeden z butikowych winiarzy, László Andrási, właściciel Somló Kincse, posiada 800 krzewów.
Dojrzałe grona są średniej wielkości, bardzo luźne, z niewielkimi ramionami. Jagoda też średniej wielkości, owalna, kropkowana, koloru lekko popielatego, miąższ miękki, soczysty, skórka średnio gruba. Według analiz DNA przeprowadzonych w 2012 r. gohér to przypuszczalnie naturalna krzyżówka alba imputotato × lisztes fehér. Jest rodzicem odmian blue augster i tihanyi. Charakterystyczny dla tego szczepu jest kwiatostan – całkowicie żeński; dlatego, aby umożliwić zapylanie, jest sadzony naprzemiennie z innymi odmianami posiadającymi również męskie kwiatostany, np. hárslevelű. Wykorzystywany nie tylko do produkcji wina, ale też jako winogrono deserowe.